ممكن است وقتي براي دريافت وجه چك به بانك مراجعه كرديد؛ در حساب صادركننده موجودي كافي نباشد. در اين شرايط گام اول اطلاع دادن به صادركننده چك است. شايد صادركننده به دليلي، مثلاً فراموشي در موعد مقرر حسابش را پر نكرده باشد. با مطلع كردن صادر كننده، اين احتمال كه به وعده‌اش عمل كند؛ وجود دارد. در غير اين‌صورت دارنده‌ چك مي‌تواند چك را برگشت‌ بزند. چكي كه به هر دليلي وصول نشود چك برگشتي نام دارد. در ادامه با برگشت زدن چك و آثار قانوني آن آشنا خواهيم شد. براي دريافت پاسخ سوالات خود از خدمات وكيل كار استفاده بفرماييد.

برگشت زدن چك يعني چه ؟

درصورتي‌كه توصيه‌هاي بانك و دارنده چك افاقه نكرد و صادر‌كننده چك به وعده خود عمل نكند، مرحله بعد برگشت زدن چك است. برگشت زدن چك براي سابقه بانكي صادركننده آن مشكلات جدي به وجود مي‌آورد و موجب مي‌شود در آينده، صاحب چك از كشيدن چك بي‌محل يا بي‌توجهي به قول و قرارش خودداري كند. براي آشنايي بيشتر با ماهيت اين سند، مقاله چك چيست را بخوانيد.

مراحل برگشت زدن چك

گام اول صدور گواهي عدم پرداخت وجه چك است. اين گواهي توسط بانك صادر مي‌شود. بدون گواهي عدم پرداخت، امكان مراجعه به دادسرا يا دادگاه را نخواهيد داشت. نكته مهم آنكه تنها در صورتي دستور اجرايي صادر مي‌شود كه بانك گواهي دهد امضاي چك با نمونه امضاي صادركننده آن، مطابقت كامل دارد.

هرگاه وجه چك درموعد مقرر خود پرداخت نشده باشد، بانك موظف است تا مشخصات چك، هويت و نشاني كامل صادركننده را همراه ذكر علت يا علل عدم پرداخت وجه، در برگه مخصوصي آورده، آن را امضاء و مهر كرده و به دارنده چك تسليم كند. درصورتي كه موجودي حساب صادر كننده كمتر از رقم چك بود؛ دارنده چك مي تواند از بانك درخواست كند تا موجودي حساب را به او بدهند. و براي باقي مانده مبلغ گواهي عدم پرداخت صادر كنند.

مرحله بعد ثبت اطلاعات چك در سامانه چك‌هاي برگشتي بانك مركزي است. كه پس‌ازآن مي‌بايست كد رهگيري دريافتي از اين سامانه بر روي گواهي‌نامه عدم پرداخت درج شود. در مرحله سوم دارنده چك با در دست داشتن مدارك هويتي خود، لاشه چك، گواهي عدم پرداخت آن‌، كه كد رهگيري بر روي آن درج‌شده و همچنين فتوكپي برابر اصل چك، به مركز قضايي ذي‌صلاح مراجعه كنيد.

دو روش پيگيري قضايي

در اين مرحله شما دو راه داريد. روش سنتي يعني مراجعه به دادگستري و ثبت‌اسناد و يا مراجعه به يكي از دفترهاي خدمات الكترونيك قوه قضايي و ثبت شكايت جهت وصول وجه چك. بررسي چك و صدور حكم اجراييه توسط قاضي معمولاً 48 ساعت طول مي‌كشد.

اين اجراييه به بدهكار ابلاغ مي‌شود. شخص بدهكار موظف است طي ده روز از زمان ابلاغ چك وجه چك را پرداخت يا تعيين تكليف كند. درغيراين صورت در عمليات اجرايي اموال بدهكار، اعم از ملك و خودرو و وجه نقد در حساب‌هاي بانكي، از محل اموال شناسايي شده، و وجه چك وصول مي‌شود. توجه داشته باشيد، زمان برگشت چك براي دعوي حقوقي و كيفري حائز اهميت است.

هزينه برگشت زدن چك

بايد بدانيد، برگشت‌زدن چك در مراحل مختلف خود هزينه‌هايي دارد. در ابتدا شعب بانك براي صدور گواهي عدم پرداخت هزينه كمي دريافت مي‌كنند. پس‌ازآن دفاتر خدمات الكترونيك هزينه دريافت مي‌كنند. البته با توجه به شرايطي رقم مبلغ متغير است. مثلاً اينكه سابقاً در سامانه ثنا قوه قضاييه ثبت‌نام كرده باشيد يا خير.

درروش سنتي، يعني ثبت و درخواست صدور حكم اجرائيه در دفاتر ثبت در ابتدا مبلغي گرفته نمي‌شود. هرچند مطابق روال محاكم قضايي ابتدا بايد هزينه دادرسي واريز شود و پس‌ازآن رسيدگي انجام شود. البته بعد از صدور حكم قاضي فرد محكوم‌شده بايد مبلغ را بپردازد.

برگشت زدن چك در قانون جديد

در قانون جديد چك، جهت صدور مستقيم اجراييه براي چك‌هاي جديد كه بي‌محل صادرشده‌اند؛ ديگر نيازي به مطرح‌شدن دعوا در محاكم دادگستري نيست. شما صرفاً بايد اصل چك و گواهي عدم پرداخت را به دفترهاي خدمات الكترونيك قوه قضاييه برسانيد.

نكته مهم آن‌كه روش‌هاي قديمي تا مدتي بعد از ابلاغ قانون جديد هنوز برقرار خواهد بود. تا به‌طور كامل چك جديد جايگزين چك‌هاي قديمي و اين روش جديد كاملاً شناخته شود. براي آشنايي بيشتر قوانين مربوط به ساير اسناد تجاري كليك كنيد.

مهلت مجاز برگشت زدن چك

مهلت دارنده چك براي برگشت‌زدن چك بي‌محل ازنظر قانوني 6 ماه است. اما برابر توصيه مشاوران حقوقي بهتر است فرد دارنده چك بلامحل زمان خود را حداكثر 2 ماه در نظر بگيرد و سريعاً وارد عمل شود. مي‌شود تا 6 ماه وقت داد و برگشت‌زدن را به تأخير انداخت ولي اين‌زماني است كه همه اقدامات قانوني و نامه‌نگاري‌ها انجام‌شده باشد.

اگر بعد از 6 ماه از تاريخ عدم وصول چك، آن را برگشت نزنيم چك همچنان اعتبار دارد. با برگشت‌نزدن چك در فرصت 6 ماهه روند دريافت و وصول چك سخت‌تر مي‌شود. بعد از گذشت اين مدت امكان شكايت كيفري وجود نخواهد داشت. براي وصول چك، بايد شكايت حقوقي مطرح كرد و اين به معني گذراندن يك پروسه زمان‌بر و طولاني است. در پروسه كيفري حكم جلب صادر مي‌شود و براي چك‌هاي روز حكم كيفري مي‌دهند ولي براي چك‌هاي موعد دار، احكام حقوقي مي‌شود. براي وصول چك برگشتي خود كليك كنيد.

مجازات چك برگشت خورده

صدور چك بلامحل يا همان چك برگشتي از مصاديق برهم زدن نظم عمومي است. ازآنجاكه اعمالي كه خلاف نظم عمومي باشند عمل مجرمانه محسوب مي‌شوند لذا صدور چك بلامحل هم عملي مجرمانه است. يك چك برگشتي با توجه به مبلغ آن مي‌تواند 6 ماه تا 2 سال مجازات حبس به همراه داشته باشد و در مواردي قاضي حكم مي‌دهد كه تا زمان مشخصي فرد حق استفاده از دسته‌چك را نداشته باشد.

توجه داشته باشيد مجرمانه تلقي شدن صدور چك بي‌محل و همچنين مجازاتي كه براي آن در نظر گرفته مي‌شود صرفاً شامل حال صادركننده چك مي‌شود. بنابراين اگر كسي چكي را ظهر نويسي كرده باشد و يا چك را به ديگري انتقال داده باشد شامل اين مجازات نخواهد شد.  

چك‌هايي كه حقوقي محسوب مي‌شوند

در چهار حالت چك را مي‌توان تنها ازنظر حقوقي پيگيري كرد. اولين چك، چك ضمانتي است. يعني زماني كه شخصي تنها به دليل تضمين معامله يا تعهد چكي را صادر كند. اين چك قابليت پيگيري كيفري ندارد. دومين چك، چك سفيد امضا است. يعني چكي كه بدون قيد مبلغ، تاريخ و اسم دارنده كشيده شده است. چك سوم، چك وابسته به‌شرط خاص است. فرض كنيد يك خريدار مبلغ معامله را به‌صورت يك فقره چك صادر مي‌كند و به فروشنده مي‌دهد. البته شرط مي‌كند تنها بعد از انتقال سند در محضر، طلبكار حق وصول چك را دارد.

چهارمين مورد، همان‌طور كه پيش‌تر گفته شد زماني است كه دارنده چك براي نقد كردن چك تا ۶ ماه از تاريخ سررسيد چك براي وصول آن به بانك مراجعه نكند. البته در اين مرحله فقط صادركننده قابل‌تعقيب و مجازات كيفري نيست. اين يعني دارنده چك مي‌تواند تقاضاي توقيف اموال و دارايي صادركننده را داشته باشد.

جلوگيري از برگشت خوردن چك 

اگر شما صادركننده چك هستيد و به عبارتي در نقطه مقابل ماجرا قرار داريد بهتر است براي جلوگيري از برگشت‌خوردن چك و مشكل‌دار‌شدن ازلحاظ قانوني ابتدا با نحوه برگشت‌زدن چك و حداقل زماني كه فرد صادركننده چك دارد به‌خوبي آشنا شويد.

اگر براي شما به‌عنوان صادركننده چك، حكم عدم پرداخت صادر شود بازهم تا ده روز اين شانس را داريد وجه چك را پرداخت كرده و خود را از اين دردسر نجات دهيد.

براي دريافت اطلاعات بيشتر در خصوص برگشت زدن چك، به كانال تلگرام حقوقي وكيل دات كام مراجعه نماييد. كارشناسان مركز مشاوره حقوقي وكيل دات كام نيز آماده‌اند تا با ارائه خدماتي در زمينه مشاوره حقوقي تلفني وكيل دات كام به سوالات شما عزيزان پيرامون برگشت زدن چك پاسخ دهند.

سوالات متداول